Een voedselbos(je) in jouw tuin? Zo begin je eraan.

In een voedselbos groeit eten vanzelf. Je oogst een grote variatie aan fruit, bessen, noten, groenten en kruiden, zonder dat je elk jaar opnieuw hoeft te zaaien of te planten, zoals in een klassieke moestuin. Hoe krijg je zo’n bosje in jouw tuin ingepast?

Zoals de naam zelf zegt, is een voedselbos een bos(je), met zoveel mogelijk verschillende, voornamelijk eetbare planten die in lagen onder en boven elkaar groeien. Door ze zo intens bij elkaar te planten kun je op een beperkte ruimte verrassend veel eetbaars kweken. 

Smultuin in laagjes

In een volwaardig voedselbos groeien planten tot wel 7 lagen op en onder elkaar. Helemaal onderaan groeien eetbare wortels, knollen en paddenstoelen. Daarboven (tot 20 cm) komen bodembedekkers zoals bosaardbeien, en lage bessenstruiken als bosbessen. De kruidlaag daarboven gaat tot 1 m, met doorlevende groenten als zuring, oerprei, Egyptische ui, kardoen, artisjok, asperge, doorlevende kervel en selder, eeuwige moes, zeekool, rabarber,…en nuttige planten die voeding aan de bodem geven, zoals smeerwortel en lupinen. In de struiklaag (tot 3m) groeien aalbessen, cassis, olijfwilg, gojibes, jostabes, honingbes, …  De tussenlaag telt grotere struiken en bomen tot 8 m, met bijvoorbeeld appel, peer, pruim, hazelaar, vijg, mispel, kweepeer, moerbei, kornoelje, vlier, de augurkenstruik (Decaisnea fargesii), kaki, amandel, abrikoos, pawpaw…  Grote bomen als walnoot, linde, kastanje, kers… vormen de bovenste kruinlaag. Die zorgt voor beschutting en schaduw, en levert veel blad op, die een essentiële humuslaag en voeding voor je planten vormen. Klimmers zoals kiwi(bes), druiven en Japanse wijnbes kunnen zich tussen de lagen door slingeren. 

Ook voor de kleinere tuin

Klinkt het een beetje veel van het goede voor jou? Het mooie aan een voedselbos is dat je het ook op kleine schaal, en met minder lagen in je tuin kunt integreren. Maak vooraf een ontwerpje, al dan niet met hulp van een professional, en kies planten die bij de bodem van je tuin passen. Kijk waar de droogste en de natste plekken zijn, en waar het meeste zonlicht valt. Begin met de grootste bomen en hagen. Plant ze aan de zijde met de meeste wind, en aan de noordrand. Aan de zuidkant komen de kruiden en bessen die zon nodig hebben. Laat genoeg ruimte open, fruit heeft licht nodig! Vorstgevoelige struiken en bomen plant je pas later, wanneer het bos wat meer beschutting geeft. Reken voor een volwaardig voedselbos op 500m². Is je terrein kleiner, zet dan in de plaats van één hoge boom een of meerdere lagere bomen, en bouw daaronder de verschillende lagen op. 

Elke dag (een beetje) oogsten

Door de veelheid aan eetbare planten valt er in een voedselbos(je) bijna het hele jaar rond wat eetbaars te vinden, ook in de winter; het is de kunst om regelmatig rond te lopen en goed te kijken. Vaak pluk je van veel dingen maar een beetje, maar soms vallen er ineens veel bessen, appels, noten… te oogsten. Delen is leuk; een voedselbos heeft vaak ook een sociale functie. Al hoeven niet alle planten voedsel voor de mens te leveren, sommige plant je specifiek aan als nectarbron voor bijen en hommels, of bessen voor de vogels. In een voedselbos hebben planten liefst meerdere functies. 

Tuin in balans

Een voedselbos vraagt de eerste jaren wat werk (jonge planten water geven en onkruidvrij houden), daarna houdt het zichzelf grotendeels in stand. Fruitbomen en bessenstruiken moet wel nog af en toe gesnoeid worden. Het onkruid houd je onder controle met maaien en mulchen. Meststoffen of bestrijdingsmiddelen komen er niet aan te pas. Door de grote diversiteit aan planten blijven de voedingsstoffen in de bodem in balans, en zijn de planten weerbaarder tegen ziekten en plagen, en tegen droogte of ineens erg veel regen. Een voedselbos is een grote aantrekkingspool voor vogels, kleine zoogdieren, amfibieën en nuttige insecten, die op hun beurt de plaagdieren onder controle houden.